Современите пристапи во дијагностиката на машката плодност одамна ја надминуваат класичната анализа на спермограм. Иако концентрацијата, подвижноста и морфологијата на сперматозоидите се важни параметри, тие не ја прикажуваат целосната слика за нивната генетска интегритет. Тука на сцена стапува тестот за ДНК фрагментација на сперматозоиди, софистицирана алатка за проценка на скриени оштетувања во генетскиот материјал на сперматозоидите.
Што е ДНК фрагментација на сперматозоиди?
Секој сперматозоид носи половина од генетскиот материјал што ќе формира ембрион. Доколку тој материјал е фрагментиран, односно содржи прекини, оштетувања или нестабилности на молекулата на ДНК, тоа може да доведе до:
- тешкотии при оплодување,
- неуспешни ин витро обиди (IVF / ICSI),
- зголемен ризик за биохемиска бременост,
- спонтани абортуси,
- или лош квалитет на ембрионите.
Оваа состојба не е секогаш поврзана со абнормален спермограм – мажи со нормални резултати може да имаат високо ниво на ДНК фрагментација на сперматозоиди.
Зошто се јавува ДНК фрагментација на сперматозоиди?
Најчестите причини вклучуваат:
| Причина | Објаснување |
| Оксидативен стрес | Дисбаланс помеѓу слободните радикали и антиоксидансите во телото. |
| Висока температура на тестисите | Често предизвикана од продолжено седење, сауни, тесна облека. |
| Инфекции на репродуктивниот тракт | Особено хронични или повторувачки воспаленија. |
| Напредната возраст | Генетската стабилност на сперматозоидите опаѓа со возраста. |
| Пушење, алкохол, стрес, загадување | Лоши животни навики и фактори од околината. |
Кога се препорачува тест за ДНК фрагментација на сперматозоиди?
ДНК фрагментацијата на сперматозоиди треба да се земе предвид во следниве случаи:
- Парови со неуспешни IVF или ICSI обиди,
- Историја на рани спонтани абортуси,
- Необјаснета неплодност,
- Абнормален ембрионален развој,
- Мажи со изложеност на ризични фактори (стрес, тутун, PESA/TESE процедури).
Како се прави тест за ДНК фрагментација на сперматозоиди?
Постојат неколку лабораториски техники за мерење на ДНК фрагментација на сперматозоиди:
| Метод | Карактеристики |
| SCSA (Sperm Chromatin Structure Assay) | Објективна метода со висока прецизност. |
| TUNEL assay | Открива фрагментации директно на молекуларно ниво. |
| Comet assay | Анализира индивидуални сперматозоиди под микроскоп. |
| SCD test (Halo test) | Брза и достапна метода. |
Резултатите обично се изразуваат како процент на сперматозоиди со оштетена ДНК. Над 25–30% се смета за висока фрагментација.
Што значат резултатите?
- Ниска фрагментација (<15%): Нормален опсег.
- Умерена фрагментација (15–25%): Потребна внимателна евалуација.
- Висока фрагментација (>30%): Сериозен ризик за оплодување и здрав развој на ембрион.
Важно: Резултатите треба да се толкуваат во контекст на целокупната клиничка слика и да бидат основа за понатамошна стратегија.
Како се намалува ДНК фрагментација на сперматозоиди?
Во зависност од причината, пристапот може да вклучува:
- Промена на стилот на живот: подобра исхрана, редовна физичка активност, избегнување на топлина и токсини.
- Антиоксидансна терапија: витамин Ц, витамин Е, цинк, селен, коензим Q10 и други.
- Третман на инфекции: во случаи кога постои хронично воспаление.
- Избор на подобри сперматозоиди: методи како PICSI или MACS при ICSI процедурата.
- TESE со Micro-TESE: екстракција на сперматозоиди директно од тестис, кои често имаат подобар ДНК интегритет.
Значење за IVF / ICSI
При асистирани репродуктивни технологии, квалитетот на сперматозоидите е клучен фактор за успехот на циклусот. Дури и ако се постигне оплодување, ембрион со нестабилен генетски материјал често не се имплантира или резултира со загубена бременост.
ДНК фрагментацијата на сперматозоиди е особено важна при ICSI, каде што се вбризгува еден сперматозоид директно во јајце клетката. Изборот на лош сперматозоид може да има несакани последици и покрај нормален изглед под микроскоп.
Клинички пример:
Маж на 39 години, нормален спермограм, но 3 неуспешни ин витро обиди со квалитетни ембриони.
Направен е SCSA тест → 38% ДНК фрагментација на сперматозоиди.
Промена на начин на живот + антиоксидансна терапија.
Повторен тест по 3 месеци → 19% фрагментација.
Нареден циклус: успешна имплантација и здрава бременост.
Тестот за ДНК фрагментација на сперматозоиди не е рутински, но е од суштинско значење во специфични случаи на неплодност. Тој носи додадена вредност во дијагностиката и овозможува прецизно таргетирање на проблемот.
Во болницата „Д-р Органџиски“, секоја дијагноза е внимателно поставена според најновите препораки и секој пациент добива индивидуален пристап – вклучувајќи и проценка на потребата од тестирање на ДНК фрагментација на сперматозоиди.